هنر ایران بعد از اسلام (3)
مکتب دوم تبریز: بعد از اینکه شاه اسماعیل بر خاندان شیبانی تسلط می یابد حکومت صفویه را در سال 906 هـ.ق تشکیل می دهد. او پایتخت را از هرات به تبریز منتقل می کند. و از آنجائیکه بهزاد نیز به تبریز مراجعت می کند، حرکتی
نویسنده: سید رضا حسینی
هنر عهد صفوی
نگارگری و کتاب آرایی: نگارگری و کتاب آرائی در عهد صفویه به دو دوره تقسیم می شود:1- مکتب دوم تبریز
2- مکتب اصفهان
1- مکتب دوم تبریز: بعد از اینکه شاه اسماعیل بر خاندان شیبانی تسلط می یابد حکومت صفویه را در سال 906 هـ.ق تشکیل می دهد. او پایتخت را از هرات به تبریز منتقل می کند. و از آنجائیکه بهزاد نیز به تبریز مراجعت می کند، حرکتی فرهنگی و هنری در تبریز آغاز و یک مکتب شکل می گیرد. این شیوه از ترکیب سنت قدیمی نقاشی تبریز اول و مکتب هرات و روش شخصی بهزاد پدید آمد. از این زمان به بعد کشیدن تمثال دراویش و مدرسان آغاز می شود که رضا عباسی بعداً آن را دنبال می کند.
نگارگران بدون شکستن سطوح تخت نقاشی، ترکیب بندی چند سطحی را پدید می آورند که از پائین به بالا کشیده می شود و غالباً از حد فوقانی قاب بیرون می زند. نوع لباس و به خصوص پوشش سر افراد که به صورت کلاه قرمز رنگ قزلباشی است، یکی از وجوه ممیزه نقاشیهای این دوره است. پس از بهزاد سلطان محمد ریاست کتابخانه تبریز را به عهده می گیرد (تصویر 1)
نقاشی در این دوره به خاطر گسترش شهرنشینی و ایجاد کاخها در پایتخت صفویان به معماری نفوذ می کند و بر روی دیوارها جلوه گری می نماید. نمونه ای عالی نقاشی دیواری در این دوره بر دیوارهای کاخ ها «عالی قاپو» و «چهلستون» اصفهان وجود دارد (تصویر 4).
کلا نقاشی اروپایی بر دو کیفیت تأثیر می گذارد:
1- تاثیر در ترکیب نقاشی و تکنیک مثل بعد نمایی، پرسپکتیو، سایه روشن تصاویر و...
2- تأثیر در ابزار نقاشی مثل استفاده از رنگ و روغن - بوم نقاشی و استفاده از رنگهای جدید.
نقاشان سنتی این دوره مثل «استاد محمدی»، «آقا رضا هروی»، «رضا عباسی»، «معین مصور»، «محمد یوسف»، «محمد قاسم»، «شیخ عباسی»، «افضل الحسینی»، «محمد علی» و عده ای دیگر سعی می کنند نگرش کمال الدین بهزاد را تکامل بخشند. نقاشی مثل رضا عباسی با توجه بیشتر به زندگی انسان و فضای اطراف و همینطور رسوخ در ابعاد وجودی انسان از طریق تأکید پرداخت شکل انسان نسبت به زمینه ساده آثارش قدمهایی را بر می دارد. انسان رضا عباسی انسانی تنها، گوشه گیر و منزوی است. فضا سازی های ساده، خطوط منحنی دلپذیر، استفاده از حداقل رنگ و گاه ساخت و ساز ماهرانه ی خز لباس ها و طراحی موی سر و ریش مردان، شیوه ی خاصی است که رضا عباسی ابداع می کند و هنرمندان دیگر را تحت تاثیر قرار می دهد. (تصویر 5).
تجلید: شروع و تکمیل جلدهای لاکی در این دوره می باشد اما جلدهای چرمی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از ابزار ماشینی مثل قالب های فولادی به جای فشار دست در جلدهای ضربی نیز از ابداعات این دوره است. جلدها دارای نقوش مختلف نقاشی و تذهیب عصر خود بوده و تنوع رنگی در آنها افزایش می یابد. آستر کتاب ها عموماً طلاکاری می شوند. نوعی از این تزئینات، تزئین گل و مرغ بر جلد کتاب است. (تصویر 12).
سفالگری: سفالگری در ایران مراحل اوج و فرود زیادی را طی کرده است. بعد از حمله مغولان و به خصوص در عهد تیموری و ارتباط با چین استفاده از گل چینی (کائولن) برای ساخت ظروف بدل چینی رایج شده که در عهد صفوی نیز به قوت خود مورد استفاده قرار می گیرد. نقش های سفال این دوره متأثر از نقاشی و همینطور نقش های چینی است. ساخت بدل چینی در این دوره رواج زیادی پیدا می کند (تصویر 13).
قالیبافی: قدیمی ترین قالی این عهد مربوط به قرن دهم هجری است که نوعی قالی ترنجی به وسیله «غیاث الدین جامی» می باشد. نقش های دوره صفوی که در قالیبافی مورد استفاده قرار می گیرد عبارتند از: 1- سجاده ای 2- نقش گل و نقوش طبیعی 3- لچک و ترنج 4- حیوانی (تصاویر 15).
نساجی: نساجی در این عهد علاوه بر رجوع به ارزش های گذشته و رهایی از هنر چینی، گام هایی را در ابداع شیوه های جدید نیز بر می دارد و در کنار بافتن پارچه های پشمی، ابریشمی، حریر، بافت نوعی پارچه به نام مخمل با استفاده از نقوش انسانی در طرح نیز رایج می شود (تصویر 17).
منبع مقاله :
حسینی، سید رضا، (1348)، هنر و معماری ایران و جهان، تهران: مارلیک، چاپ دوم، (1388)
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}